Đền Quan tọa lạc tại phường Lào Cai, tỉnh Lào Cai, là nơi ghi dấu cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên thế kỷ XIII. Tương truyền, vị trí dựng đền chính là nơi đặt trại giám quân của quân đội nhà Trần trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại ấy.
Theo dòng thời gian, với sự đan bện giữa ký ức lịch sử, những suy tưởng mang tính huyền thoại và những khát vọng hiện thế, ngôi đền trở thành nơi thờ vọng Quan Đệ nhị Giám sát – một hình tượng huyền thoại, vị thánh linh thiêng trong thần điện tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ của người Việt. Theo các bản văn chầu:
“Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua Thượng Đế giáng mình dương gian
Dù ai có lệnh kêu van
Khấn ông Đệ nhị thọ khang yên lành
Thiên tư chính trực thông minh
Giáng đền giáng phủ anh linh muôn phần
Chữ rằng Thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường”.
Tương truyền, ngày 11 tháng 11 âm lịch là ngày chính Tiệc của Ngài. Vào dịp này hằng năm, các thanh đồng, đạo quan, những người mến mộ tín ngưỡng Tam phủ, Tứ phủ cùng nhân dân và du khách muôn nơi lại tìm về những nơi đền, phủ, điện thờ để kính dâng lên Ngài nén tâm hương, cúi mong sự chở che, phù trợ của Ngài.
Đền Quan được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp Tỉnh năm 2015./.
